Zelf heb ik de serie 1000 maar heel kort mee mogen maken. Dit was de periode van de 2e helft van 1981 tot het einde van hun loopbaan, 1e helft 1982. Door deze relatief korte periode was het niet minder enerverend. Integendeel! Het was absoluut een buitenbeentje binnen de NS E-loc familie, met zijn asopstelling (1A)'Bo(A1)' en zijn grote sierlijke spaakwielen. Een markante machine.... zacht zoemende ventilatoren, heel anders dan bij de 1100 (of de latere 1600/1800), grote halfronde cabines, zwaar (100ton) en sterk (3308kW/4500pk). Het laatste jaar van hun bestaan werden de duizenden nauwelijks meer gereinigd en dat maakte hun uiterlijk nog mooier. Een uitzondering hierop was de 1009 want die was echt te lang niet meer gewassen!(Foto 1) De 1005 en 1010 hadden in 1980 nog een revisie (H2) gekregen, waarbij ook de buitenconservering was vernieuwd. Het zijn details maar, als je naar de nummers kijkt (keek) boven de bufferbalken, waren die bij de 1001, 1005, 1008 en 1010 van een moderner (strakker) type dan van de overige locs. Wat er op duidt dat deze locs als laatste een revisie/schilderbeurt hadden ondergaan. Nieuw Oud Nog zo'n detail waren de bufferschijven van de 1010. Deze hadden een aanmerkelijk grotere diameter dan die van de overige locs. Naar mijn idee waren dat ook niet de originele en het verbaasde mij dan ook dat toen de 1010 de museum-loc werd (dat gaat overigens niet vanzelf!..bedankt STIBANS!) deze niet van één van de andere locomotieven de buffers (schijven) heeft gekregen. Een technisch euvel dat bij deze locs nog al eens voor kwam waren warme aspotlagers. Dit fenomeen werd veroorzaakt door een te kort aan smeerolie in de glijlagers. Een olie perssysteem zorgde er normaal gesproken voor dat de glijlagers continue van olie werden voorzien. Dit systeem diende dagelijks te worden bijgevuld. Helaas bleek dat dit niet altijd mogelijk was, bijvoorbeeld als een dienst anders verliep dan gepland. Het volgende verhaal sluit hierbij aan, klik hier.
Klik op onderstaande data om de bijbehorende beleving of ontwikkeling te lezen: 19 augustus 1981 21 oktober 1981 12 december 1981 23 december 1981 17 januari 1982 22 januari 1982 24 februari 1982 25 februari 1982 15 maart 1982 15 april 1982 1 mei 1982 27 juni 1982
We schrijven 19 augustus 1981 wanneer op het werkplaatsterrein in Eindhoven de 1003 staat opgesteld. Waarom staat deze loc daar? Onderhoud, reparatie? Na een tijdje komt de loc in de richting van het station gereden. Over de buitenzijde van het emplacement rijdt op dat moment de 1005 met een lange goederentrein uit Venlo (tr.nr.281311) tevens in de richting van het station. Voor de fotograaf een moeilijke keuze, daar de 1003 aan de zuidzijde en de 1005 aan de noordzijde zal passeren! Er wordt eerst voor de 1005 gekozen (zie foto 2). Wanneer deze met lage snelheid passeert, is het dynamisch effect van het achtergrondlicht dat door de spaak schijnt fantastisch om te zien! Wanneer de 1005 door het station is gereden met wel 60 wagens, blijkt de 1003 in de buurt van het perron geparkeerd te zijn. Een machinist ter plaatse vertelt mij dat ik er gerust wat foto's van moet maken, want het zou wel eens haar laatste rit kunnen zijn..... De loc heeft een warmgelopen aslager en zal aanstonds richting Tilburg vertrekken (foto 3). Ongeveer twee maanden later constateer ik bij een bezoek aan het station van Tilburg dat de 1003 voor de werkplaats staat en dat één van haar drijfassen is uitgebouwd (Foto 4). De loc is daarna niet meer hersteld. Ongeveer een jaar na dato tijdens een bezoek aan Tilburg, zie ik in de ronde loods bij de draaischijf dat men bezig is een drijfwielstel van de serie 1000 in de grondverf te zetten??? De serie 1000 is dan reeds enkele maanden uit de dienst genomen. Het blijkt later dat dit wielstel gebruikt is voor een standbeeld (ter ere van de serie 1000!) bij de ingang van de werkplaats (Foto 5). Het is goed mogelijk dat dit het wielstel van de 1003 is. De 19-de augustus 1981 had nog een verrassing. De 1001 met lege kunstmeststoffen trein (tr.nr. 521997) naar Sittard ten behoeve van de DSM (Foto 6).
Twee maanden later, 21 oktober 1981, reis ik wederom af naar het zuiden. De 1000-den rijden sinds 1976 alleen ten zuiden van de grote rivieren en mijn woonplaats is Warnsveld vlak bij Zutphen. Het is dat het van Zutphen direct een verbinding geeft naar Tilburg maar een ander voordeel kan ik niet bedenken. Op die leeftijd heb je niet veel geld te besteden en het is dus elke keer weer sparen voor een dagkaart à Fl. 40,- en de fotorolletjes à Fl.18,- (36 opn.)! Een ander nadeel was dat ik niet beschikte over een dienstregeling of omloop van de 1000-den. Het ging dus op goed geluk. Ook een nadeel was dat de 1000-den nogal eens door een loc van een andere serie werden vervangen als er een 1000 stuk was. De 21e oktober was niet echt een goede dag, behalve dan het weer, dat was stralend voor de tijd van het jaar. Ik trof 3 1000-den in niet rijvaardige staat in Tilburg aan, toen nog Tb Wph genoemd. De 1004 stond opgesteld op het werkplaats terrein aan de westzijde, de 1003 die één drijfas miste stond voor de loc-loods en de 1008 stond aan de oostzijde van het werkplaatsterrein. Een foto vanuit de trein is toen helaas mislukt. Later op 22 januari 1982 is me het wel gelukt, zie Foto 7. Op dezelfde dag ben ik ook naar Venlo afgereisd alwaar de 1010 stond opgesteld. Deze stond echter zover van het perron verwijderd dat ik geen goede foto kon maken. Na een tijd in Eindhoven te hebben gestaan ben ik weer terug gegaan naar Tilburg. Pas toen het schemerig was geworden passeerde de 1001 met een lege bietentrein uit Roosendaal (ik wist toen nog niet dat jaarlijks de bietencampagne gereden werd). Ook wist ik toen niet dat het aantal diensten dat was opgenomen in de omloop terug was gebracht tot 4 stuks! Het aantal rijvaardige 1000-den op dat moment was 5 stuks; de 1001, 1005, 1007, 1009 en 1010. Wel had ik het gevoel dat het voor de 1000-den niet lang meer zou duren. Maar ik had gedacht dat de 1000-den het wel zouden uithouden tot begin zomerdienst 1982 omdat dan de dienstregeling wisselt, niet wetende dat er een winter- en zomerdienstregeling wordt gehanteerd...
Zo trok ik er op 23 december nog eens op uit. Het was helaas een mistige dag. Venlo en Eindhoven aangedaan maar geen 1000 te bekennen. Terug naar Tilburg. Daar heb ik tot dat het al schemerig begon te worden moeten wachten totdat er iets gebeurde. Het rolluik van de werkplaats opende zich en daar kwam een groene sik naar buiten met de 1009 aan de haak. De 1009 werd geparkeerd naast het werkplaatsgebouw. Even later kwam een geel-grijze sik met de 1010 naar buiten! Deze werd voor de 1009 gezet. De stroomafnemers van de locs werden opgezet en de 1010 rolde zich de helling vanaf het werkplaatsterrein op naar de hoofdbaan. Toch nog een succesje, al was het dan beperkt omdat foto's maken bemoeilijkt werd door schemering en mist. Een geruststellende gedachte na deze dag was, dat de serie 1000 nog steeds reed!
Op 12 december 1981 vond de afscheidsrit van de serie 1000 plaats met de 1001 en 5 stuks Plan N rijtuigen, georganiseerd door de NVBS. Ook hiervan was ik niet op de hoogte. Ik was niet geabonneerd op de juiste bladen.... Ik las het nadien in de Koppeling! Overigens geen verwijt aan de Koppeling maar aan een niet nader te noemen blad, dat er geen melding van maakte.
Op 17 januari werd de serie 1000 buitendienst gesteld. Zo snel had ik het niet verwacht! Ik las dit in de Koppeling, maar las ook dat de locs zeker tot 1 april 1982 op reserve zouden blijven. Zo zou de verkeersleiding nog over de locs kunnen beschikken. Ook bleven de locs in onderhoud. Doch als een loc een defect zou krijgen zou deze niet meer worden hersteld en worden afgevoerd. Ik had in ieder geval duidelijkheid!
Dus op 22 januari 1982 weer eens een dagkaart gekocht... en afgereisd naar Tilburg. De 1007 staat naast het werkplaatsgebouw! Ingeklemd tussen een 1100 en een 1600 heeft de 1007 zijn stroomafnemers opstaan. Ik roep vanaf het perron naar degene die bezig is met de loc, of de 1007 nog gaat rijden en waar die dan naar toegaat. De man kijkt wat verbaast, maar bevestigd dat de 1007 zal gaan rijden; naar Boxtel. Het weer is die dag druilerig. De 1007 komt met loc 535 naar boven en stopt aan het einde van het perron op spoor 4. Korte tijd later vertrekt hij richting Boxtel (Foto 8). Later die ochtend tref ik een 1000 aan in Eindhoven. De loc staat daar ten westen van het station op een opstelspoor. In de trein terug naar Tilburg zie ik dat het de 1010 is. Wanneer ik weer in Tilburg sta komt de 1010 het station binnen lopen en stopt langs het perron van spoor 2. De rangeer pit gaat aan en de loc gaat het werkplaatsterrein op om na een paar uur weer op pad te gaan in de richting Breda. Het is inmiddels tegen vijf uur en het begint al te schemeren als de 1001 binnenloopt op spoor 2 langs het perron. De mcn stapt uit en komt even naar mij toe lopen. Door de omroep klinkt het al snel: "mcn op spoor 2, uw sein is bediend!", "Ow!", zegt de mcn, "ze hebben zeker haast" en stapt weer in om zijn reis te vervolgen. Aan dit moment heb ik later vaak teruggedacht. Had ik netjes gevraagd of ik mee mocht dan had ik een grote kans gemaakt.... Aan de andere kant: Toen de 1001 langzaam het station uitreed kwam op spoor 4 de 1007 weer binnenlopen. Zo had ik in de nadagen van de 1000-den toch nog één foto met twee exemplaren in actie!
Op 24 februari 1982 weer op bezoek in het zuiden. In Eindhoven tref ik op het opstelspoor ten westen van het station een 1000 aan. Het nummer kan ik niet ontcijferen vanwege het mistige weer. De 1000 verdwijnt langzaam in de mist richting Tilburg, als ik op de kop van het perron ben gearriveerd! De rangeer pit verdwijnt langzaam totdat ik deze niet meer kan waarnemen. Ik de mat '54 richting Tilburg in, die klaar stond voor vertrek. Wanneer ik daar in zit zie ik het nummerschild van de 1005 voorbij schuiven, in de richting van het Zuiden!! De trein weer uit en rennen, maar ik haal hem niet meer in. De trein naar Venlo! In Venlo aangekomen wordt de 1009 voor een goederentrein gedirigeerd (de 1005 stond niet in Venlo, geen idee waar die heen was gegaan...). Weer onderweg naar Tilburg, om de doorgang van de 1009 te fotograferen en vooral niets anders te missen, passeert ons net na station Blerick een 1000 met een trein bestaande uit 2-assige zelflossers! Ik speelde kort daarvoor nog met de gedachte om in Blerick uit te stappen.... Keus is keus met alle consequenties die daar uit voortvloeien, that's life! Eenmaal in Tilburg komt de 1009 (1504 in opzending) met gemengde goederentrein door. Kort daarna is het de 1010 die tevens doorkomt maar ten westen van het station overloopt naar het linker spoor naar Tb GE(?). Twee uren later raast de 1005 met gesloten 2-assige zelflossers (vermoedelijk uit Sittard) langs spoor 2! Weer 3 1000-tjes gezien! Ik besluit het voor gezien te houden en logeer die nacht bij een oom en tante in Alphen-Riel ten zuiden van Tilburg.
Het is 25 februari 1982 als ik aan het eind van de ochtend door mijn oom Hans (god hebbe zijn ziel) naar het station van Tilburg wordt gebracht. De dag ervoor is de 1009 met de 1504 in opzending, door het station Tilburg gereden met een goederentrein net na half één. Nu is het de beurt aan een 1100 om deze goederentrein te vervoeren. Helaas geen 1000... Maar wat schetst mijn verbazing... vanuit de richting Breda komt een 1000 aan rijden! Zij rijdt heel rustig en komt langzaam voorbij met een 1500 in opzending! Het blijkt weer de 1009 met de 1504 te zijn. De 1009 komt ter hoogte van de tunneltrap tot stilstand en de cabinedeur wordt geopend. Ik kan mij niet bedwingen en spoed mij er naar toe. Als ik aankom is de machinist nergens te vinden en omdat de cabine deur nog open staat, maak ik een foto van het cabine interieur (vanaf het perron natuurlijk). Wanneer de machinist weer arriveert vraag ik hem of ik even in de cabine mag kijken. Dat mag. Hij vertelt me dat de lamp die aan het plafond hangt nog de originele is, het zal wel bijzonder zijn. Wat ik zie is een fraaie, relatief ruime halfronde cabine. Ik maak een foto vanaf de machinist positie. De machinist vertelt ook nog dat de 1000 met verlaagde snelheid door wissels moest rijden. Een sticker met het bedoelde opschrift is op de linker sluitseinkast aangebracht. Wel heel grappig hoe de machinist van een (L-) frontsein een sluitsein maakte. Gewoon even een schijf verdraaien. In de schijf waren een transparant en een roodgekleurd ruitje aangebracht. Ik moet de cabine uit want de rangeerder, waar kennelijk het wachten op was, is gearriveerd. De loc rijdt achterwaarts terug naar waar zij vandaan kwam. De 1504 wordt op het werkplaatsterrein achtergelaten en ook de rangeerder zie ik niet meer terug. De 1009 komt weer naar boven en rijdt weer spoor 1 op, stopt bij post T waar de machinist zijn werkbriefje krijgt. De loc vertrekt dan in de richting Eindhoven/Den Bosch. Dan komt rond een uur of drie een 1000 uit de richting Eindhoven/Den Bosch aanrijden. Vóór het station rijdt de loc over naar spoor 4. Ik krijg het een beetje benauwd, hopelijk komt de loc niet voor mij op een ongunstige plaats tot stilstand. Maar het valt alles mee. Vanaf het perron aan spoor 1 is de 1010 met 12 gloednieuwe Fccpps-en goed te fotograferen. Het schrale zonnetje doet het ook goed op die dag. Na een kwartier te hebben gewacht, zet de 1010 zich in beweging. Ik maak geen foto meer maar neem de loc en dan vooral de magnifieke spaakwielen en het zoemen van de ventilatoren, in me op. De loc zet zich soepel in beweging en is voor dat ik het weet weer uit het zicht verdwenen. Voor mijn verzameling had ik nu ook de 1010 met een trein, daarvoor had ik haar alleen als single dame. De 1001, 1005, 1009 en 1010 heb ik nu allen met een goederentrein gefotografeerd. Maar de 1007 nog niet. Op sommige dagen gaat alles voor de wind en dit was zo'n dag! Om kwart voor vier raast de 1007 met een lange gemengde goederentrein uit Venlo, over spoor 2, door het station. De reden dat ik op het perron aan spoor 1 stond was om juist treinen over spoor 2 goed te kunnen fotograferen, er is dan zicht op de gehele trein zonder storend perron ervoor. Een top-dag met weer 3 1000's in levende lijve! Het lijkt er op dat de NS de locs nog goed kan gebruiken. Overigens heeft de 1001 al die tijd dat ik op het station Tilburg was direct naast de werkplaats gestaan. Als je goed kijkt naar de foto van de 1007 kun je hem op de achtergrond zien staan.
In de week vóór 15 maart 1982 komt een buurjongen, die ooit eens meegeweest was op "1000-jacht", aan de deur. Hij verteld dat hij een 1000 op het station van Zutphen heeft gezien toen hij 's ochtends met de trein naar Zwolle ging! Ik betwijfel dat ten zeerste, en leg hem uit dat de serie 1000 al jaren niet meer boven de grote rivieren rijdt. Hij weet het echter net zo zeker als ik en dus ga ik eigenwijs die ik ben niet kijken. De volgende dag staat hij weer voor de deur. Hij heeft de 1000 weer gezien en dit keer weet hij zelfs het nummer...de 1009! Nou kan ik er niet meer omheen. De volgende dag (zaterdag) ga ik op de fiets naar het station. Geen 1000 te bekennen. De 1009 zou bij de werkplaats opgesteld staan, maar ze is niet te bekennen. Wellicht dat ik haar niet kan zien doordat ze achter ander materieel verscholen staat of dat ze binnen staat? Ik besluit het werkplaatsterrein op te gaan vanaf de zijde industrieterrein, de ingang die alleen voor het personeel is bestemd. Dat vraagt om problemen want ik wordt er door de spoorwegpolitie weggestuurd. De agent wil weten wat ik er zoek en spreekt me aan op mijn leeftijd (?). Ik zeg hem dat ik de 1009 zoek en of hij misschien iets weet. Maar hij begrijpt het niet en zegt dat als hij mij een volgend keer weer tegenkomt ik op de bon ga. Ik zeg hem goede dag en vertrek. Wanneer ik over de overweg van het industrieterrein rijdt (bij de oude Van Gend en Loos loodsen) zie ik links (in de richting Deventer) in de verte niets wat op een 1000 lijkt, wel zie ik iets wat op ICR-rijtuigen lijkt maar meer niet. Dan lees ik die namiddag in "Het Zutphens Dagblad" dat de 1009 met ICR's ten behoeve van instructie voor het personeel bij de IJsselbrug staat opgesteld. Uiteindelijk maandag 15 maart wanneer ik twee tussenuren vrij heb fotografeer ik de 1009 bij de IJsselbrug. Ik weet dan inmiddels ook dat de loc 's morgens bij de IJsselbrug staat en aan het eind van de ochtend naar het rangeeremplacement rijdt en daar tot de volgende dag blijft. Bij de overweg van het industrieterrein sta ik te genieten wanneer de 1009 langzaam voorbij rijdt; mijn fototoestel laat ik even in z'n hoesje. Hoe is het mogelijk een 1000 in Zutphen!
Op 15 april 1982 ben ik weer op pad. Ik heb gelezen dat de 1005 en 1007 uit dienst zijn genomen in de maand maart, beiden als gevolg van een warmloper. De 1005 kwam op 1 maart binnen en viel hiermee af als museumloc. De 1007 was op 8 maart nog in dienst. De exacte afvoerdatum is mij onbekend. Ik heb er eigenlijk geen hoop meer op dat de 1001, 1009 en 1010 nog in dienst zijn op dat moment. Wanneer ik met de trein langs Kijfhoek rijd, zie ik tot mijn stomme verbazing dat de 1009 er staat! Dat zou betekenen dat de 1009 nog ingezet wordt... Eénmaal in Dordt is het wachten geblazen. Ik heb mijn zinnen erop gezet dat de loc met een trein door Dordt komt... maar na een paar uur wachten geef ik het op. Als ik van te voren had geweten dat de 1000's nog reden dan...... De serie 1000 zou per 19 april 1982 officieel buitendienst worden gesteld. Op 21 april 1982 worden bij de 1009 de nummerplaten verwijderd in Tilburg, staat de 1010 tevens in Tilburg en staat de 1001 in Zwolle voor instructie-ICR's. Zie hiervoor de dia van Ad Vijge 1001 Enorm leuk detail is dat de 1009 (zonder nummerplaten) op 21 april 1982 met een loc van de serie 2200/2300 in opzending een rit maakt naar Tilburg GE. De loc wordt daar aan de kop van een goederentrein geplaatst om te dienen als luchtleverancier. Dit is nodig voor (statische) remproeven met de goederenwagens gedurende één dag. Het personeel dat de 1000 heeft gebracht gaat met de 2200 weer terug naar de werkplaats. De volgende dag wordt de 1009 weer opgehaald en is het echt afgelopen.
Op 1 mei 1982 was ik op bezoek bij oma "Utrecht" en bracht aldaar een bezoek aan het CS. Op het station aangekomen ben ik verrast doordat de 1001 er staat! Op hetzelfde opstelspoor staat de Jules en een bruine motorpost. Ik ga naar spoor 15 en maak er op het uiterste puntje van het perron een foto van. Aan een passerende NS-er vraag ik of ik bij de loc mag gaan kijken. Hij vindt het prima... waarom niet? Ik steek het overlooppad over en neem een stel foto´s. Het is zonnig weer en de 1001 staat er mooi bij. Doordat ik nogal dicht bij de loc ben gaan staan om hem geheel in beeld te krijgen, kom ik er later achter dat het dak er net niet opstaat door de paralaks van mijn zoeker (@§¬#$%&!!). Op deze foto is ook te zien dat Van Gend en Loos nog zaken doet met de spoorwegen. Overigens kom ik pas later achter de rede van de aanwezigheid van de 1001 op Utrecht CS; de loc heeft er een kleine twee weken gestaan met ICR-rijtuigen ter instructie van personeel.
Vragen aan anderen: Hoofdstukjes: buitendienststelling, laatste revisiedata, vragen/antwoorden Waarom waren de cijfers op de nummerplaten van de serie 1000 in de laatste jaren van hun dienst geel? In Tilburg was er een mannetje dat er een gewoonte van maakte, wanneer er een 1000 binnenstond, het nummer met een kwast verf geel te schilderen. Welke 1000 werd als laatste buitengebruik gesteld? De 1001 werd als laatste 1000 op 15 juni 1982 in opzending door een 2200 van Hengelo naar Tilburg gebracht. In Enschede had de loc nog gestaan op een materieelshow. Het uiteinde van de biezen op de kop waren bij de 1003 en 1005 naar beneden toe afgerond terwijl de rest van de serie de afronding naar boven is gericht. De 1004 was helemaal bijzonder. Zij had droeg beide varianten. Een monteur van de werkplaats kon mij vertellen dat de 1000-den in de winter geen last hadden van bevroren water in de tractie motoren, dit in tegenstelling tot de 1100, 1200 en 1300. Een voordeel van de 1000-en dat de tractiemotoren zich in het frame bevonden. De 1010 staat
geregistreerd met UIC nummer 90 84 0918 101-7
|